Poliziano, Angelo Montepulciano 1454 - Firenze 1494, ex Callimacho, ex Callimacho ex Callim. ex Callimacho (I. Del Lungo, 1867)

¹
Ite foras, agedum, quaecumque liquentibus undis
Membra lavaturae Pallados, ite foras.
Ipsa venit: fremitus sacrorum audimus equorum;
Ite, agedum, flavae, o ite, Pelasgiades.
5Non prius ingentes lavit sibi diva lacertos,
Ilia quam abstersit pulvere cornipedum:
Nec tum quando armis multa iam caede cruentis
Venit ab iniustis horrida terrigenis:
Tum quoque equum subducta iugis fumantia colla
10Perfudit largi fontibus oceani,
Dum sudor guttaeque putres dumque omnis abiret
Spuma oris circum mansa lupata rigens.
Ite, o Achivae. Sed non unguenta aut alabastros
(Audio certe ipso stridulum ab axe sonum),
15Palladi lotrices, non unguenta aut alabastros
(Nulla etenim divae huic unguina mixta placent)
Ferte, nec huic speculum: vultu est pulcherrima semper.
Nam nec in Ida olim, iudice sub Phrygio,
Se vel orichalco magna haec dea vel Simoentis
20Spectavit quamquam vertice perspicuo;
Nec Iuno; sed sola Venus se splendido in aere
Vidit, eamdem iterum disposuitque comam:
Bis sexaginta spatiis verum incita cursu,
Stellae apud Eurotam ceu lacedaemoniae,
25Perfricuit tantum pingui se diva liquore
De baccis, arbor quem sua protulerat.
O puerae! Emicuit rubor illico, matutina
Quem rosa quem grano punica mala ferunt.
Ergo marem nunc tantum olei quoque ferte liquorem,
30Quo se unguit Castor, quo Amphitryoniades:
Ferte etiam solido ex auro quo pectine crines
Explicet et pinguem caesariem dirimat.
Exi, age, iam, o Pallas: praesto tibi virgineus grex
Natae magnorum, charus, Acestoridum.
35O Pallas, quin iam clypeus Diomedis et ipse
Fertur, ut Argivum mos vetus obtinuit;
Eumedes docuit, meditans tibi grata, sacerdos:
Cum in se composito cerneret interitu
Ire malam sortem, fugit quippe ille, tuamque
40Ad montem Crion sustulit effigiem,
Ad montem Crion; tum abruptis imposuit te
Cautibus, hasque vocant nunc quoque Pallatidas.
Exi, age, quae expugnas urbes, cuique aurea cordi
Cassis equumque fremor cum sonitu clypeum.
45Vos hodie, undiferae, ne tinguite: vos hodie, Argos,
Fontibus ex ipsis, non fluviis, bibite;
Vos hodie, ancillae, ferte urnas ad Physadean,
Aut ad Amymonen progeniem Danai:
Namque, auro et multis permixtus floribus undas,
50Defluet e laetis Inachus ipse iugis,
Et purum feret huic laticem. Cave tu ergo, Pelasge,
Ne nudam imprudens aspicias dominam:
Aspiciet nudam qui Pallada, quae tenet urbem,
Ultra iam hoc Argos cernere non poterit.
55Iam veneranda exi Pallas; dum quidpiam ego istis
Dicam. Nec meus hic sermo, sed alterius.
Unam olim, o puerae, Thebis dea Pallas amabat
Nympham prae cunctis quas habuit comites,
Matrem Tiresiae. Numquamque fuere scorsum:
60Sed sive ad veterum moenia Thespiadum,
Sive Coroneas, seu tenderet illa Haliarton
Baeotum visens vecta iugis populos,
Sive Coroneas ubi pulcher odoribus halat
Lucus ubi ara ipsi Curalium ad fluvium,
65Saepe illam curru secum dea vexit eodem;
Nullaque nympharum colloquia aut thyasi
Grata fuere satis, nisi praeforet ipsa Chariclo.
Verum et ei multae debitae erant lachrymae,
Quamvis chara comes magnae foret usque Minervae.
70Nam se olim peplis utraque depositis
Dum lavat in lymphis heliconidos Hippocrenes,
Utque die vacuus mons tacet in medio,
Dum lavat ergo utraque et mediae sunt tempora lucis,
Dumque est in toto plurima monte quies,
75Tiresias unus canibus comitantibus ibat
Per loca sacra, levi flore genas nitidus;
Immensamque sitim cupiens relevare, petito
Fonte, videt quae non cernere fas homini.
Hic irata licet sic illum affata Minerva est:
80Quis te, non ullis iam rediturum oculis.
O Everida, malus haec deus in loca duxit?
Sic ait. At pueri lumina nox pepulit;
Astitit, obticuit, dolor illi ut glutine vinxit
Genua, sonum tenuit vocis inops animus.
85At nympha exclamans: Quid nato, ait, o dea, factum est?
Numquid vestra, deae, talis amicitia?
Lumina mi pueri rapuisti. Pectora, nate,
Vidisti, infelix. Pallados iliaque;
At non et solem cernes iterum. Heu misera! O mons,
90O Helicon rursum non peragrande mihi!
Magna nimis parvis mutas, quae lumina nati
Pro cervis paucis dorcadibusque habeas.
Sic puerum ambobus charum complexa lacertis
Mater, flebilium carmen aedonidon
95Triste gemens iterat. Sed enim miserata Minerva
Tunc sociam, verbis talibus alloquitur:
Dia, inquit, mulier, verte haec quae protulit ira;
Non per me captus luminibus puer est,
Nam pueris auferre oculos haud dulce Minervae:
100Verum Saturni legibus haec rata sunt,
Ut quicumque deum aspiciat, nisi iusserit ipse,
Mercede ingenti scilicet aspiciat.
Dia, igitur, mulier, fieri haec infecta nequit res;
Quippe ita parcarum fila voluta manu,
105Editus ut primum puer est. Sed tu accipe contra,
O Everida, quod maneat pretium.
Munera Cadmeis proh quanta adolebit in ignes,
Quanta et Aristaeus! Votaque suscipient
Natus ut impubes Actaeon, unicus illis,
110Tantum oculis careat. Namque erit et Triviae
Concursor: sed non cursus, non aemulus illum
Tela arcus iaciens montibus eripiet,
Cum divam, licet invitus, se fonte lavantem
Viderit; at fiet, qui modo erat dominus,
115Esca suis canibus. Sed enim nemora omnia lustrans
Dum genetrix nati colliget ossa sui,
Tunc te felicem, tunc dixerit esse beatam,
Cui mons vel caecum reddiderit puerum.
Parce queri, mea grata comes. Nam plurima contra
120Huic ego, te propter, praemia contribuam.
Esse dabo egregium vatem, quem protinus omnis
Perpetuo celebret nomine posteritas:
Cognoscet volucrum quae prospera quaeque volatu
Irrita, cuius item triste sit augurium;
125Plurima Boeotis oracula, plurima Cadmo
Hic canet, et magnis plurima Labdacidis.
Huic ingens baculum dabo, quod vestigia ducat
Qua velit; huic vitae tempora longa dabo.
Mox et honoratus Diti colet infera regna,
130Inter et extinctos unicus hic sapiet.
Adnuit his Pallas dictis: quodque adnuit illa
Perficitur; soli Iuppiter hoc tribuit,
Natarum e turba, quae sint patris omnia ferre.
Lotrices, mater nulla deam peperit,
135Imo Iovis vertex: vertex Iovis omnia nutu
Perficit; et natae prorsus idem licitum est.
En vere nunc Pallas adest. Eia ergo, puellae
Queis Argos curae est, ite, deam accipite
Cumque bonis verbis et cum prece cumque ululatu.
140Salve, o diva, urbem protege et inachiam:
Salve hinc abscedens, iterumque huc flecte iugales;
Ac rebus Danaum sis, precor, auxilio.