argumentum encomiastici secundi
Caesar concilio statim uocato,Factum post superis sacrum, profatur.
Ostentis subito Dei reuisis,
Fit Rex Aeneadum potens auorum
5Longo stemmate Maximilianus.
Quem post Laudibus efferunt in omnem
Victuris obiter perennitatem.
Expectata dies regem uisura Quiritum,
Illum belligerum diuo de Caesare natum,
Eois surgebat equis, uel laetior illa,
Qua pater imperii quondam suscepit habenas,
5Et qua Scipiadae Romani fulmina belli,
Aut ingens Libyae uastator signa Quiritum.
Tum laeto Phaeton spargebat lumine terras,
Ridebatque dies, nec toto nubila coelo
Vlla uidebantur, cum diuus Caesar, et ille
10Maxmilianus honos, et auitae gloria gentis
Illustresque duces subierunt templa, ferentes
Vota Deo sanctasque preces. Ex ordine sacris
Perfectis, sedem Caesar conscendit eburnam,
Sceptra tenens dextra, uestemque indutus et aurum,
15Ac capiti impositum gemmis diadema coruscans.
Intenti siluere omnes, uel principis ora
Mirati solio pro maiestate sedentis.
Non procul hinc praestans sapienti pectore, et armis,
Maxmilianus erat. Qualis post bella Gigantum,
20Aetheriam in sedem patrisque uocatus in aulam,
Mauors terribili miscebat praelia uultu,
Saeuus adhuc, talis diuino Caesare natus
Concilium ingressus, comitum stipante caterua,
Consedit medius. Cuius si facta recensem,
25Aequabunt ueteres non ficta laude triumphos,
Collatusque illis longe superabit Achillem,
Longe Tydiden, longeque relinquet Vlyssem.
Tales sunt uires, talis prudentia rerum,
Siue opus in casum subito concurrere Martis,
30Seu conferre manus, seu tuto ponere castra,
Seu uim facundis certantibus addere uerbis,
Seu uexare hostes, et soluere bella morando,
Fortunamque omnem iuxta superare ferendo,
Hunc ergo laetis uenientem plausibus omnes
35Excepere, omnes et laudauere sedentem.
Tum breuiter placido Caesar sic pectore fatur,
Concilii expositis longo prius ordine causis:
Nunc legite ex uobis unquam, qui frena secundi
Accipiat regni, et currum moderetur habenis,
40Quas ego cedo libens: quando iam serior aetas
Admonet, et labens fidei respublica nostrae,
Vt mihi succedat, qui fortia munera Martis
Tractet, et immensum pacem diffundat in orbem
Plus aetate uigens. Cui, dum per fata licebit,
45Addam me socium, ac monitis opibusque iuuabo.
Sim licet ipse senex, quando uel grandior aetas
Consiliis prodesse potest, si uiribus uti
Non liceat. Pylius sic post duo secula Nestor.
Profuit, iratus cum non pugnaret Achilles,
50Sub Phrygiis caderent Danai. Sic fatus Olympi
Alloquitur regem, Si non indebita posco,
Da pater omnipotens, cui parent sydera mundi,
Coeruleique maris tractus, terraeque iacentes,
Qui regat imperium mecum, dum uita manebit,
55Et post fata, meas in totum sumat habenas
Regnorum, ac saeuos bellis exerceat hostes,
Tuteturque fidem, cuius studiosus in oras
Victor Idumaeas Romani insignia sceptri
Proferat, ac gentes armis contundat, et omnem
60Perfidiam reprimat, Solymorumque asserat urbem,
Ac Domini natale solum, sanctumque sepulchrum,
Quae mea cura fuit. quod si mihi fata dedissent,
Non ita Maumethi creuissent regna nefandi,
Turcarumque genus. Scis tu pater optime rerum,
65Et sine fine Deus, qui nutu sydera torques,
Qui super astra sedes, fidei uoluisse potentes
Nostrai quondam me auctore et principe Reges
Concilio in magno contra capere arma furores
Turcarum, ac saeuas bello compescere gentes.
70Hocce animi fuerat Venetis socialibus armis,
Pontificique Pio, populisque fidelibus, omnem
Maumethi sectam, ritusque abolere nefandos.
Verum aliter uisum fatis. Da sancte Deorum,
Quae petimus, dexterque meis illabere uotis.
75Vix ea fatus erat, caelo cum flamma sereno
Arsit, et in medium uisa est descendere longis
Tractibus, ac rutilos circum depascere crines
Maxmiliane tuos. qualis coelestis Iulo
Lambebat crines quondam sacer ignis et ora.
80Ostentis stupuere omnes, trepidique ferebant
Auxilium, sacram conati extinguere flammam,
Cum subito ex oculis tenues sacer ignis in auras
Innocuus fugit uisum, fumosque relinquens.
Hic sanctum Caesar supplex ita lumen adorans:
85O salue quaecunque uenis, quacumque recedis
Tam subito ex oculis lumen uenerabile nostris.
Agnosco numen: Deus haec ostenta secundet.
Sed metuo fumum, qui te fugiente relictus
Inuoluit crines, ac circum tempora nubem
90Offudit caecam. uerum regnator Olympi
Speratis meliora dabit, qui cuncta per aeuum
Aeternis regit imperiis, et temperat orbem,
Coelorumque globos. uix hoc sermone peracto,
Ecce iterum lumen, sed longe clarius, alto
95Emicuit coelo uisum signare coronam,
Atque eadem circum depascere tempora crines.
Agnouere Dei numen, superosque precati,
Accipiunt omen laeti, Regemque salutant,
Certatimque patri tantum gratantur honorem,
100Nec minus Aeneadum Regi. tum Caesar adorans
Constitit, ac placida supplex sic uoce profatur,
Intendens pariterque manus et lumina coelo:
Tu mundi supreme parens, tu conditor orbis,
Quem fluctus, quem terra colit, quem sydera honorant,
105Cuius et inferni iam manes iussa sequuntur;
Dexter ades, uotisque pater precor annue nostris.
Si super imbriferas nubes, super aethera trina
Maiestate sedes, si te uel pallidus Orcus
Contremit, ac metuunt horrenda silentia Auerni,
110Si tibi paret Helix tepidis depressior Austris,
Si te sublimis ueneratur Parrhasis Vrsa,
Astriferique globi, serues hunc oro Quiritum
Incolumem Regem, tua grandia iussa sequentem.
Fac superet patris titulos, et stemmata auorum.
115Dixerat. excipiens Rex est sic ore locutus:
Coelorum terraeque sator, rerumque potestas
Non ullis comprensa locis, tibi cognita soli,
Per quam subsistunt, quae continet omnia caelum,
Productumque tui exemplar, quae uerba secutus
120Ostendam gratumque animum, mentemque benignam,
Ac tibi debentem meritas, quas soluere grates
Non potis est? Quid enim queat haec imbella potestas:
Et tua sunt certe, falso quae nostra uocamus.
Sed nec pro meritis hominum facundia laudes
125Ferre potest, centum licet ora sonantia linguis,
Et sacrum Aonides moueant Helicona sorores,
Quamuis Threicius uates traxisse feratur
Syluas, et cantu manes placasse silentes;
Deficiat tamen, ac laudum pars una tuarum,
130Illa si tenter, mirabitur Orphea uictum.
Dircaeoque sacros deplebit fonte liquores.
Ipse tibi satis esse potes, quencunque dedisti.
Hunc mihi seruato rerum pater optime honorem:
Inque tuos nutus nostram precor exige mentem,
135Atque mei longum serua genitoris honorem.
Viuat, et Euboici transcendat pulueris annos.
Praeterea uobis multum debere fatemur,
Magnanimi proceres etiam super aethera noti,
Qui nos imperii dignos habuistis honore:
140Pro quo uel grates, uel debita praemia reddam.
Sic fatus, siluit. cuncti pia uerba sequuntur.
Tum promissa Deo soluunt ex ordine uota,
Appendunt sua dona tholis, sua munera sacrae
Accipiunt arae: praecinctus ueste sacerdos,
145More patrum, et fidei diuino dogmate nostrae
Thuricremas diuis supplex operatur ad aras.
Non hic taurorum placatur sanguine fuso,
Non positis holocausta sacris altaribus ardent,
Caedunturue homines Scythicae de more Dianae:
150Sed qui panis erat, uerum fit corpus; et unda
Fit sanguis, Christusque pias offertur ad aras.
Hic quodcumque uides, diuinum credito corpus.
Ac Christum esse puta, non te deceperit error,
Corpore uel quoties fit sacrum sanguine Christi.
155Alternant psalmos, respondent organa psalmos,
Et tuba multiplici crepitans sonat aera cantu,
Accenditque animos. uariis spectacula ludis
Eduntur, pars currit equis, pars bella sub armis,
Strymonii ostentat Martis simulachra furentis,
160Certaturque hastis, pars nexa fronde coronas
Imponit capiti, mensis epulatur opimis,
Perque uias passim molles aetate puellae
Cum pueris saltant, et laetae carmina dicunt.
At Regem interea dictis affantur amicis
165Illustres proceres, quibus est data copia fandi.
Salue magna ducum laus, salue splendida Martis
Gloria: quem coelum, diuinaque iura secuti
Legimus Ausoniae Regem, magnique secundum
Rectorem Imperii. firmet data conditor orbis
170Numina, maiores titulos tibi fama per aeuum
Orditur, sedemque parat, qua lacteus orbis
Astrigeri tacitos cursus miratur Olympi,
Seu qua regna manent gelidae prope cornua Lunae.
Plus certe Elysiis debent tibi sydera campis,
175Et quae Sigaei nunc induis arma Quirini,
Si uenies, quo tendis iter, quo stemmata auorum
Inclyta, quo magni uirtus sudata parentis
Te uocat, et plenis aetas robustior annis;
Si rerum dominae quondam uictricia Romae
180Signa feres, qua summa uagi ferit aequora Thetys
Oceani, latasque premit circumflua terras,
Quo tibi concessit sacrum diadema Quiritum
Caesar et imperii iunxit socialibus armis
Te socium, titulos tradens ad regna minores.
185Sic Atlas quondam cupiens requiescere, magnum
Sufficit Alciden: nitidis Tyrinthius astris
Succedit, dorsumque senis leuat ipse ferendo
Hirta Cleonaeo constratus membra leone,
Plus aetate uigens. mirantur sydera tantum
190Immanes sufferre humeros, et iam stupet ipsa
Alternas natura uices, durare per aeuum
Iam longum, nulloque absumi tempore uires.
Sic te belligerum stupet unda binominis Istri,
Corniger et flexo sinuosus gurgite Rhenus,
195Ac Rhodano confusus Arar, gelidusque Lemannus,
Herciniumque nemus, stupet ultima terra gelati
Oceani patris, diuesque Britannia Solis,
Acceptum in patrem regnorum, et sceptra Quirini
Sufficere imperio, iussisque ingentibus olim;
200Vt pater optatam decursa aetate quietem
Exigat, et uitae reliquum sine Marte reponat
Securus, post bella feri compescita Rheni,
Cum tulit auxilium tibi Nussia Caesar, et armis
Vix tunc speratis immanem depulit hostem:
205Post et Pannonios uario certamine fractos,
Vltaque uel toties ciuilis bella furoris,
Visa Palestinae sacraria maxima terrae,
Et natale solum pueri cunabula Christi,
Bisque salutatae fulgentia limina Romae.
210Tantus amor, fidei tanta est reuerentia nostrae.
Quid nunc laurigeros fabor per bella triumphos?
Dum ualidas plenus uires ad fortia sanguis
Munia praebebat, longe maiora sedendo
Exegit, quam qui crudelia bella sequuntur.
215Sic te Belgarum diuino pectore fecit
Maxmiliane ducem, sic nunc tibi sceptra secundi
Tradidit imperii. Tu tanti nominis haeres
Ingrederis regnum, quantus Peleus Achilles,
Aut Tros Hector erat; quantus qui uectus ab Istro
220Aesonides rediit post tanta pericula uictor,
Aut de Cretaeis Theseus fortissimus oris.
Et iam terdecies consertis fortiter armis,
Terdecies fracto remeasti uictor ab hoste,
Raptas exuuias inimicaque signa reportans.
225Qualis saeuorum prostrata mole Gigantum.
In solium rediit Phlegraeis Iupiter agris,
Cum fumaret adhuc tellus madefacta cruore,
Ac durum Inarime premeret congesta Typhoeum:
Sic quondam nigris Lenaeus uictor ab Indis
230Venit ad Ogygios frenata lynce penates.
Tu decus Ausoniae, et Germanae gloria gentis,
Viue diu foelix, faustumque per omnia regnum,
Victricesque aquilas, et tradita sceptra ministres,
Vt uincas quicunque olim rexere Quirites,
235Germanasque urbes. Totos ubi uixeris annos
Hic tibi concessos, uenias in sydera mundi
Spiritus, et foelix aeterna pace fruaris.
