argumentum encomiastici quarti
Brugae nunc subitis malis coactiExcusant scelus, et sibi precantur
Per facta inclyta Maximiliani.
Ergo Rex ueniam dabit petitam.
Iam qui cornigeri pallentia frigora Rheni,
Boiorumque urbes ac duris proxima Rhetis
Saxa colit, positasque domos in montibus altis,
Victrices aquilas, Germanaque signa secutus
5Ibat in arma, furens animis, camposque per omnes
Iam positis castris praedas uectabat, et urbem
Brugarum ingentem longa obsidione premebat
Magnanimus ductor, flammis et caedibus agros
Vastabat Germanus eques. sic Hannibal olim,
10Ille Saguntinae uastator barbarus urbis,
Inuasit Latias superatis Alpibus oras:
Sic Lybyam oppressit ductor Romanus, et arces
Scipio Phoenicas subito certamine uicit,
Ille triumphator Poenorum maximus, ille
15Assertor patriae, Latialis gloria gentis,
Nunc etiam Aonides precor aspirate sorores,
Et mihi (si mereor) cantus, citharamque mouete.
Dura fames intus, Germani tristia Martis
Bella foris, saeuique premunt contagia morbi.
20Crudeles mors atra manus exercet et iras,
Pestilitate furens, qualis per Dorica castra
Vlta sacerdotem, contemptaque numina Phoebi
Sacra, cateruatim Danaos in tartara misit.
Continuo exoritur ieiunae maxima plebis
25Seditio: in primis uulgi sua damna queruntur,
Quod iam non uendant merces, quod littora naues
Non subeant solitae, quod non dispendia belli
Ferre queant, duramque famem, tristesque labores:
Praesertim quoscunque humilis fortuna subegit
30Quottidie panem mercari, et quaerere uictum,
Incusant proceres, maioraque uerba minantur.
Scilicet inclusi paucorum crimine mortem
Nos uiles animae non una morte feremus?
Nos bellum, tristisque fames, morbique furentes
35Conficient, nec erit finis sperata malorum?
Ante oculos nati, (proh si qua est cura Deorum)
Imbelles aetate senes, lectique iugales
Caede cadent, longaue fame, pestisue furore.
Occiderint nondum matura aetate puellae,
40Arserint et longo tandem quaesita labore?
Vt paucis cumulentur opes, ut regna sequantur;
Nos mortem horrendam, nos tristia fata subimus.
At cur non potius cuncti per tela furentes,
(Quod placeat superis) ulciscimur ante cadendum?
45Vt discant sine plebe patres, sine paupere dites
Fortunam non ferre, licet per uulnera mortem
Exigere ultricem, ac pallentes ire sub umbras.
Primo secretim, post haec per compita passim
Cuncta ferebantur. ueluti cum surgere uenti
50Incipiunt, aequor tacitis immurmurat undis,
Horrida commoti subeunt dum praelia fluctus.
Praesensere Patres, ac decreuere furorem
Et populi mulcere iras, ubi crastina terris
Attulerit lux orta diem, tibi reddere natum
55Incolumem, Caesar, ueniamque orare precando,
Ante pedes Regis proiecti exposcere pacem.
Interea nigris paulatim aduecta quadrigis
Nox subit, et tantum surgens se tollit in auras,
Quantum Phoebus equis imos inuisit anhelis
60Antipodas rediens; et iam sub nocte silenti
Per mare, per terras animalia fessa quierant,
Cum Rex portantem rerum simulachra nouarum,
Vix oculis somnum accepit. Namque ire uidebat
Tisiphonam horrendam, et pallenti condere morte
65Tela cruenta manu, Brugasque uenire precatum
Suppliciter ueniam portasque patere reclusas,
Ac sese egredier, patrisque in castra subire,
Brugarum lecta comitum stipante caterua.
Ter somno excitus, ter somnum uidit eundem:
70Tum surgens inquit, Deus haec mihi uisa secundet,
Euentusque ferat monstratos conditor orbis.
Quicquid erit, nostram oblectant insomnia mentem.
Orta dies aderat, Patres de more Senatu
Tunc habito, atque Deo perfectis ordine sacris,
75Ad Regem ueniunt humiles, precibusque paratis
Illum assertorem patriae Regemque salutant.
Heu mentes hominum uarias, quae tristis Erinnys
Vos agitat? nemo sic se componit, ut olim
Non sibi displiceat. Brugae modo perdere Regem,
80Inuisumque humeris cupiebant ponere fascem:
Nunc illum laudant, titulisque ingentibus illum
In coelum extollunt, perque omnia uota precantur
Suppliciter, ueniamque orant, referuntque, quod ille
Gesserat in Leucos, quibus interceptus ad umbras
85Carolus ex oculis abiit, nec protinus illum
Quisquam hominum uidit. Regnum inuasere subinde
Continuo Leuci: non iam spes ulla salutis,
Non erat auxilii. Quid enim sine coniuge posset
Foemina, uel tantis subito circumdata turmis?
90Non bellis assueta manus, ceu dia Camilla
Volscorum regina fuit, seu qualis in armis
Pentesilea furens, ferroque armata bipenni
Duxit Amazonidas, tellus cum Troica quondam
Ferueret, et longo pugnaret Graecia bello.
95Non aliter fido quondam spoliata magistro
Puppis in Aegaeo commotis fluctuat undis,
Quam circumsistunt uario certamine uenti,
Hinc Boreas, illinc bellum mouet humidus Auster,
Stridet ab Hispanis Zephyrus, sonat Eurus ab Indis,
100Aequora consurgunt, crebrisque insultibus urgent,
Donec Tyndaridum ter fulgens nobile sydus
Aequoreas constrauit aquas, tum nauita surgit,
Grataturque Deis, ac uota in littore soluit.
Sic uxor rapti nuper per bella, per hostes
105Belgarum domini Leucis oppressa cateruis,
Pendet inops animi, atque ingenti fluctuat aestu,
Quam circum dubii resonabant praelia Martis,
Quid faciat uiduata uiro, uiduata marito
Foemina? uel tantum moerens pro coniuge rapto?
110Ac pene exhaustis regnorum uiribus? ergo
Illa fidem implorare Dei, manesque uocare
Coniugis erepti: cunctis se credere diuis.
Cui Maria ingentes duplicabat filia curas,
Iam matura uiro, iam plenis nubilis annis.
115Quam Deus et patris regnum dotale manebat,
Ni raperent hostes. Igitur (sic astra ferebant)
Egregius factis, ac longo stemmate auorum
Illustris, belloque licet iuuenilibus annis,
Non expectatus subitam, ceu numen Olympi,
120Maxmilianus opem tulit, et furialibus armis
Eripuit miseras, ac regnis depulit hostem,
Quorum uel soceri satiauit sanguine manes,
Errantemque diu collegit fortiter umbram,
Hostibus exactis, regnoque in pace quieto.
125Illicet in sanctas accessit filia taedas,
Matre uolente pias meritis sic reddere grates,
Ac seruatorem propiori iungere uinclo.
Sic seruata suo uictori nupsit ad Indos
Andromade coelum soceri uisura tonantis.
130Haec memorant, ueniamque petunt, Regemque precantur,
Per patris imperium, per spes surgentis alumni.
Qualis sub magna ramorum pullulat umbra
Laurus, et assequitur spaciosae brachia matris,
Si puer Aeaciden crescendo aequabat Achilles:
135Sic modo subsequitur Titanis Phosphorus astrum,
Ac modo praecedit: sic fratris Cynthia currus
Assequitur, quoties renouato lumine crescit,
Inque suas bigas spacio breuiore recurrit,
Cornibus et maior uel decrescentibus exit.
140Cresce puer terris, et auorum facta secutus
Quem te sperarunt, praesta uirtute nepotem,
Praesta itidem patrem, quem Brugae in uota precantur,
Per caput utriusque, et inexorabile fatum,
Per decus, atque olim uenturum in saecula nomen,
145Et soceri manes, et amatae coniugis umbram,
Per cineres matris, per sydera conscia fati
Orant, ut parcat fassis, dominamque potentem
Fortunam agnoscat; sese, qui caetera uincit,
Nunc etiam uincat, quando uictoria maior
150Esse nequit, nec plus laudis paritura per aeuum,
Addunt, magnanimo regi praestantius esse,
Incolumes seruare suos, quam perdere bello,
Quos iam poeniteat sceleris, pro sanguine posse
Nunc tantas satis esse preces, miserabile uisu,
155Ecce alii canos foedati puluere crines,
Nudatique pedes, ac uincti guttura fune
Pacem orant, feriuntque manus sua pectora tristes,
Ductaque singultim longo suspiria tractu
Corda premunt, ueluti cum mater moesta sepulchro
160Assidet, et chari lachrymatur funera nati.
Dilaceratque comas, et acutis unguibus ora
Foedat, et assiduis contundit pectora pugnis.
Sic Brugae affusi genibus, Regemque precantes,
Suppliciterque diu tristes sic uoce loquuntur:
165Da ueniam miseris, sortemque agnosce malignam.
Sic tibi Rex uiuat Regum, mitissime Caesar,
Omniaque Iliacae transcendas secula uitae,
Nestoreosque dies, et longos pulueris annos
Cumaei genitor, seroque et in astra receptus,
170Te uideat toti decoratum insignibus orbi
Regnantem, et tecum subeuntem in regna nepotem,
Amborumque omnes uitam superare Sibyllas.
Sic tua sancta parens, castae sic coniugis umbra
Gaudeat, et foelix aeterna pace quiescat:
175Sic tua cura puer, sic longum filia uiuat,
Ac neutrum similes cogat fortuna subire
Aerumnas: sic te non deserat illa Deorum
Virgo Palestinis enixa puerpera regem.
Hanc pugnaturus quoties in uota uocabis,
180Non neget astrigeri ueniam regnator Olympi.
Exemplum pietatis habes, en aspice Christum
In cruce pendentem, proque hostibus ora mouentem
Ad patrem aeternum. tibi nos peccasse fatemur.
Verum quisnam hominum sic est formatus ad unguem,
185Ne peccare queat? quae si natura fuisset,
Frustra uel pietas, uel erat clementia nostro
Fixa animo, lachrymis ad cor reuocantibus illam.
Nos meruisse mori scimus, miserere tuorum,
Quando humiles ueniam petimus, nec ferre negamus
190Imperium, si nulla mouent te uerba precantum,
Nec locus est miseris etiam sua crimina fassis;
Caede tuos ferro, nos ultro ad fata uenimus,
Quamuis te Caesar repetat, mortemque minetur
Praesentem, excidiumque urbis pro talibus ausis;
195Te tamen ante suis, quam nos. extingueret armis:
Ni freti, pietate tua, tibi tendere palmas
Maluimus, iustasque preces ac uerba secuti,
Non plus laudarent uenturi fata Sagunti,
Quam Brugas illis aequatos morte nepotes.
200Sic fati ingenti turbabant lumina fletu,
Ac genua amplexi Regis terraeque uoluti
Oscula figebant pedibus, ueniamque uocabant,
Et pacem. Iussi postquam tacuere, subinde
Sic Rex excepit: Sileo, quae plurima possem
205In uos ferre, uiri, lachrymas nec deprecor istas,
Nec gemitus sperno, nec tum pia uerba precantum.
Fortunae inuidiam agnosco, ne flete, libenter
Hanc uobis ueniam damus, et miserescimus ultra,
Quam deceat, si uestra uelim non uerba, sed ipsa
210Facta sequi, meritasque reposcere crimine poenas,
Sed uos excusent fletus, si fraude doletis
Semota, ac uere scelerum uos poenitet omnes.
Quod si per fraudes, si me per falsa mouetis
Gaudia, post magni praesentia Caesaris arma,
215Vltorem sperate Deum. mihi cedere regnis,
Et uita, quando uolet haec fortuna, placebit.
Sic breuiter fatus manibus leuat ipse iacentes,
Ac laetis iubet esse animis, et parcere fletu.
Tum positis lachrymis Brugae sic ore loquuntur:
220Quando pro meritis tibi, Rex, persoluere grates
Non opis est nostrae, coeli regnator, et orbis
Praemia digna ferat. te nos ex corde feremus
Laudibus in coelum, uiuet tua gloria, uiuet,
Inque dies maior ueniet, dum sydera Olympus,
225Dum mare habebit aquas, medio dum terra feretur
Ponderibus librata suis, dum machina mundi
Audiet imperiis, uiuet tua gloria, uiuet,
Ac tua uenturi memorabunt facta nepotes,
Qualia sunt magni Alcidae, tu maior auorum
230Stemmatibus laudes, sacrumque mereris Olympum.
